Historia Węgierskich Win

Pierwsze znaleziska archeologiczne na terenie Węgier, które można powiązać z winogronami i winem, pochodzą z I wieku p.n.e. i wywodzą się od Celtów. Ekspansja Imperium Rzymskiego dotarła również do Kotliny Panońskiej. Rzymianie znaleźli szczególnie korzystne warunki dla dalszego rozwoju swojej kultury winiarskiej w regionie Balaton-felvidék, czyli na Wyżynie Balatońskiej oraz w Sremie.

Dowodem ich sukcesu jest fakt, że w prowincji Panonia, dzisiejszy Kraj Zadunajski, produkowano wina, które dorównywały tym z Półwyspu Apenińskiego. Z tego powodu cesarz Domicjan zakazał produkcji wina na tym terenie i w 92 roku n.e. nakazał zniszczenie winnic. Przywrócenie winnic miało miejsce za panowania cesarza Waleriusza Probusa, który w 282 roku n.e. rozkazał obsadzić winoroślą zbocza góry Mons Almus (zwanej po węgiersku Tarcal lub Olaszhegy, a po chorwacku Fruska Gora), znajdującej się w Sremie. Stąd produkcja wina rozprzestrzeniła się najpierw na sąsiednią Baranyię, potem na region Balatonu, a w końcu także na inne obszary prowincji. Znaleziska archeologiczne na Wyżynie Balatońskiej świadczą o ciągłej obecności produkcji winogron i wina aż do dnia dzisiejszego. Powszechność i znaczenie produkcji wina znacznie się zwiększyły, gdy Kotlina została podbita przez Węgrów, którzy przyjęli chrześcijaństwo.

Na winiarstwo w Kotlinie Panońskiej miały wpływ starożytne tradycje środkowoazjatyckie i kaukaskie przyniesione przez Węgrów oraz praktyki rzymskie zachowane i przyjęte w dawnej prowincji Panonia. Innymi wpływowymi czynnikami były zakon benedyktynów i zakony nauczycielskie, które później osiedliły się na tym terenie. Podobnie jak osadnicy przybywający z Włoch, Burgundii, Andegawenii i doliny Renu wnosząc swoją wiedzę i preferencje smakowe. Oprócz wyjątkowego klimatu i zróżnicowanych warunków glebowych, ważnym czynnikiem wpływającym na jakość węgierskich specjałów winiarskich są również tradycje. Pierwsza wzmianka o samorządnych radach winiarskich, tzw. promontoriach, pochodzi z 1271 roku. O dobrze rozwiniętym systemie winnic i praktykach winiarskich świadczą dokumenty prawne związane z powstawaniem wina, zwłaszcza Księga Praw Miasta Budy, której początki sięgają 1244 roku. Starożytna tradycja stanowiła, że na winnych wzgórzach „wszyscy właściciele winnic będą mieli takie same prawa w odniesieniu do swoich winorośli, niezależnie od tego, czy są szlachcicami, żołnierzami, czy nawet chłopami pańszczyźnianymi". Najbardziej uznanymi regionami winiarskimi w epoce Arpadów były: Srem, region Balatonu, Szekszárd, Somló, Rust-Sopron, Buda i Arad. Wina z regionów Baranya, Pozsony (Bratysława), Mátra, Érmellék, Ménes i Küküllő zyskały sławę w czasach panowania dynastii Andegawenów w XIV wieku.

Po okresie rozkwitu w średniowieczu, węgierska produkcja wina została poważnie dotknięta przez półtora wieku okupacji tureckiej. W tym okresie Tokaj przejął produkcję wina Aszú od Sremu, który w 1523 r. został zajęty przez Turków. Pierwsze pisemne dowody na produkcję win Aszú w regionie Tokaj-Hegyalja pochodzą z lat 50. XV wieku. Zgodnie z wielowiekową tradycją, miasta bardzo starannie sprawdzały pochodzenie win, a w ustawie XXXI z 1655 roku po raz pierwszy uregulowano tę kwestię w formie pisemnej. Ustawa CXVIII z 1723 r., bazująca na poprzednim akcie prawnym, wprowadza następujące przepisy dotyczące karania fałszerzy wina: „Osoby, które zastępują wyborne wina wyrobami z marnych winogron z nieodpowiednich miejsc, ale sprzedają je pod nazwą wybornego wina, będą ukarane przepadkiem wszystkich swoich wyrobów winiarskich...". W następnym okresie ani polityka krajowa, ani zagraniczna nie sprzyjała rozwojowi węgierskiej kultury winiarskiej. Produkcja wina nabrała nowego rozpędu dopiero w okresie Monarchii Austro-Węgierskiej (1867–1918), kiedy to rozpoczęto szeroko zakrojone, profesjonalne prace w dziedzinie uprawy winorośli, winiarstwa, przepisów i handlu. Węgierskie wina zyskały nowe rynki zbytu.

Epidemia filoksery, która dziesiątkowała europejskie winnice od lat 70. XIX wieku, nie oszczędziła również Kotliny Panońskiej. Na początku XX wieku w znacznej części winnic doszło do poważnych szkód. Aby się przed nimi bronić, w pierwszej kolejności pod produkcję wina przeznaczano nowe obszary, zwłaszcza te o piaszczystych glebach. Nie było to jednak rozwiązanie problemu. Było nim raczej upowszechnienie się europejskich winorośli szczepionych na amerykańskich podkładkach, które były odporne na szkodnika. Prekursorem tej metody był Zsigmond Teleki.

Po II wojnie światowej, począwszy od 1948 r., produkcja winogron i wina przeżywała poważne problemy. Podstawowym celem produkcji na dużą skalę było osiągnięcie jak największych ilości produktu. Okres ten charakteryzuje się przede wszystkim bezmyślnym przesadzaniem winorośli. W tamtym czasie tylko osoby, które miały możliwość kosztowania „domowych rezerw" ukrytych w małych piwniczkach, mogły dowiedzieć się czegoś o prawdziwych skarbach węgierskiego terroir.

Regulacje prawne i ekonomiczne wynikające z członkostwa kraju w UE sprzyjają ciągłemu rozwojowi winiarstwa. W 2011 roku Węgry przyjęły nowe rozporządzenie dotyczące kontroli jakości i ochrony pochodzenia. Są teraz również częścią jednolitego systemu europejskiego. Jeden z najbardziej znanych na świecie pisarzy zajmujących się winem, Hugh Johnson, w wielu swoich pracach wymienia Węgry obok Francji i Niemiec jako obrońcę europejskich tradycji winiarskich. Wynika to przede wszystkim z tego, że w przeciwieństwie do krajów południowoeuropejskich, gdzie uprawa winorośli odgrywała istotną rolę w życiu większości rodzin, obszary nadające się do uprawy winorośli w tych trzech krajach, w tym na Węgrzech, odgrywały ważną rolę w gospodarce tylko, jeśli nie uprawiano tam w zasadzie nic innego.

Nie tylko znane na całym świecie słodkie wino Tokaj, ale także owocowe i jednocześnie pełne wina białe, Kadarka z przyjemną kwasowością, czy też nadający się do starzenia Cabernet Franc — wszystkie te wina znalazły tu swój dom. Nasze białe wina wytrawne i wina musujące produkowane metodą tradycyjną coraz częściej goszczą na stołach wymagających konsumentów krajowych i zagranicznych.

Regiony winiarskie Węgier, przytulone do pasm górskich Kotliny Panońskiej, pod względem różnorodności i wyjątkowości mogąśmiało konkurować z najbardziej znanymi regionami winiarskimi na świecie.

Obecnie nasze przepisy są całkowicie zgodne z przepisami obowiązującymi w państwach członkowskich UE, a obszary wiejskie i terroir nadal zachowują swoje charakterystyczne cechy, o co dbają węgierscy producenci wina. Ich ochrona jest obowiązkiem każdego pokolenia.